Voor Paola (62), in het laatste jaar van haar promotieonderzoek, voelt het heel natuurlijk om een oudere student te zijn. Een oudere docent zijn is wat haar betreft ook vanzelfsprekend. Toch misten opmerkingen als “Je bent nu senior” en “Je gaat toch niet op je zestigste nog voor de klas staan”, hun uitwerking niet. Terwijl het lesgeven haar met het klimmen van de jaren steeds meer geeft, vraagt haar omgeving regelmatig om uit te leggen waarom ze ermee door wil gaan. Het bevreemdt haar.
Oudere student
Op haar veertigste rondde Paola de eerstegraadsopleiding docent Beeldend Vormen af. In die fase van haar leven kon zij doen en laten wat zij wilde. ‘Ik had geen relatie, ik verdiende mijn geld met lezingen, lessen en eigen werk.’ Ze is kunstenaar en docent. Altijd allebei.
Na de kunstacademie voltooide ze een master kunsteducatie. Een lector van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen vroeg of promotieonderzoek iets voor haar was. Paola was verbaasd toen deze vraag kwam. Het is haar overkomen, zegt ze. Inmiddels had zij samen met haar man Renze een bestaan opgebouwd. Paola had hem bezworen na de master niet meer te gaan studeren. Na een half jaar kwam ze daar al op terug. Nee, het was niet de wens om doctor te worden die haar dreef. Het was haar wens beter te begrijpen welke rol kunst kan spelen in communicatie over levensvragen.
Vorming professionals
Aan de HAN, waar Paola werkt als docent Beeldend Vormen bij International Social Work en als promovenda verbonden is aan het Lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit, worden studenten opgeleid tot normatief professional, d.w.z. leren oog te krijgen voor wat juist is om te doen en de juiste dingen te doen. Paola beoogt daar met haar promotieonderzoek aan bij te dragen door de plaats van kunst in het curriculum Social Work te versterken.
‘Het is belangrijk om studenten te laten kijken naar het grotere geheel, niet alleen naar het probleem maar juist naar de wereld die daaronder ligt. In hun toekomstige werk zullen zij oog in oog komen te staan met mensen die hun zorg en aandacht nodig hebben. In de standaard cliëntdossiers is nauwelijks tot geen ruimte voor achtergrondverhalen, terwijl deze in mijn beleving zo’n essentieel onderdeel vormen. Met behulp van een muziekstuk, dans of beeld kan het gesprek geopend worden door in te gaan op de verbeelding, wensen en herinneringen van iemand. Daarvoor is het wezenlijk dat studenten weten wie zij zelf zijn, wat voor hen als persoon waardevol is en betekenis geeft. En dat zij zich afvragen of zij wel de juiste persoon zijn om dit werk te doen. Als je vanuit deze vragen werkt, kan je elkaar als mens ontmoeten en in gesprek gaan. Kunst biedt een mooie ingang. Dit gebeurt tussen docent en studenten in het leslokaal op een vergelijkbare manier als tussen zorgverlener en bewoners van een verzorgingshuis. Ouder worden is immers op elke leeftijd verbonden met levensvragen. Dat is voor de twintigers die lessen bij mij volgen niet anders.’
Eigen Levensvragen
Hoewel Paola sinds 2017 met haar onderzoek bezig is, realiseerde zij zich pas vorig jaar: dit onderzoek gaat over mijn eigen vragen. Twee keer maakte zij levensveranderende ervaringen door. Al heel jong verloor zij haar broertje. Hij was vijf jaar oud. En als dertiger werd zij zelf levensbedreigend ziek. Ook de mantelzorg voor en het overlijden van haar moeder waren intense ervaringen.
‘Zelfs bij het indienen van het promotievoorstel ontging mij de link met mijn eigen leven. Het is lastig om te begrijpen hoe dit komt. Waarom zijn deze existentiële ervaringen verstopt, terwijl ze juist in de openbaarheid de boventoon zouden moeten voeren? Hoe leer je leven? Steeds bewuster worden levensvragen ingezet in mijn kunstlessen op de HAN.’
Bijdragen aan de vorming van studenten, en daarmee aan de zorg die zij kunnen verlenen, is ook bijdragen aan levensgeluk. Dat is het mooie werk dat Paola in de komende jaren voor zich ziet. Stralend voegt ze toe: ‘Natuurlijk gaat niet iedereen een dissertatie lezen en daarom zoek ik naast het lesgeven andere mogelijkheden om kennis en uitkomsten van mijn promotieonderzoek te delen. Het liefst ga ik lezingen geven over de hele wereld. Ook werk ik aan een spel waarbij deelnemers via kunst worden uitgenodigd om met elkaar in gesprek te gaan.’
Paola ervaart dat het de weg van het onderzoek zélf is die betekenis geeft aan haar bestaan. ‘Je groeit erdoor als mens, op een dieper niveau begrijp ik steeds beter wat ik aan het doen ben. Ik durf van mezelf nog niet te zeggen dat ik wetenschapper ben, ik ervaar wel dat ik er naartoe groei. Het lukt ook steeds beter me te verhouden tot de wereld om me heen, om samen te vallen met mezelf. Mijn leeftijd speelt daarbij zeker een positieve rol.’
Meer informatie
Meer informatie over het promotieonderzoek van Paola de Bruijn is te vinden op haar website en algemene informatie via haar LinkedIn pagina.