Aandacht voor verandering
Als vanzelf richt het onderzoek naar werk en toekomst zich op ‘veranderen’ en gaat er aandacht naar levensvragen die in het verlengde liggen. Iets veranderen in de sfeer van betaald werk, is als een kaart die je uit een kaartenhuis trekt. (Zie ook het blog over betaald werk -13 juni). Veel van wat vanzelfsprekend was, wordt onderwerp van overweging en overleg.
Dit fenomeen wordt in het boek Een sleutel naar het Walhalla (2021) door Martin Reekers beschreven en in beeld gebracht. Hij portretteerde 20 ervaringsdeskundigen. Mensen die in de afgelopen jaren de pensioenleeftijd bereikten of stopten met betaald werk. Reekers schreef dit boek na ruim drie jaar pensioen. Hij verbaasde zich dat hij, ondanks zijn kennis en ervaring op het gebied van loopbaanontwikkeling, worstelde met het geven van een bevredigende invulling van zijn eigen pensioen.
Het is moedig om aandacht te geven aan veranderingen, zeker als die samenhangen met leeftijd. Ouder worden gaat gepaard met een groeiend besef van kwetsbaarheid. Gezondheid en het bereiken van deze leeftijd zijn niet vanzelfsprekend. Je kunt er dus niet voor kiezen om zestiger te worden. Je kunt er wél voor kiezen, als je zestiger geworden bent, hoe ermee om te gaan. Of je nu begin zestig voorsorteert op een nieuwe ontwikkeling in je leven, of dat je er kort voor het einde van betaald werk ineens oog in oog mee staat en/of wanneer je gedachteloos door hebt gewerkt tot het doek viel, in elke situatie heb je opnieuw een keuze.
Waar het in elke situatie op aan komt is levenskunst. Ben je toegerust om met veranderingen om te gaan? Ben je bereid om onder ogen te zien dat de ‘mentale kaart’ waarmee je naar jezelf kijkt niet meer voldoet? Dat je in een positie bent waarin je kunt kiezen om verder te groeien. D.w.z. Leren om veranderingen die zich buiten je voltrekken in overeenstemming te brengen met de persoon die je al bent, wat bij je past en perspectief biedt? Of te wel in overeenstemming te brengen met je innerlijk vermogen tot zelfsturing.
Eenvoudig is dit niet. In een periode van transitie wordt je als mens (opnieuw) geconfronteerd met dingen die je als persoon altijd al lastig of moeilijk vond. Dingen die het werk als vanzelf leek te maskeren, waarvoor de inrichting van het leven met betaald werk een prettig bijkomstige oplossing bood. In deze overgangsperiode liggen angst, boosheid en verdriet op de loer en worden geborgenheid, erkenning en zelfherkenning (‘dit ben ik’) gezocht.
In De logica van het gevoel (1985) brengt Arnold Cornelis naar voren dat verlangen, in alle fasen van ontwikkeling een belangrijke rol speelt. Daar zit de bron van energie, urgentie en perspectief. In zijn woorden: “ Ons gevoel weet als logisch onbewuste sturing wat goed voor ons is, wat waarheid is en schoonheid. Als deze eigenschappen ontbreken worden ze gezocht. Zijn ze onvindbaar dan heeft het gevoel verdriet. Worden ze gevonden dan uit zich dit in levenslust”
Met deze benadering betekent aandacht voor verandering, een aansporing tot levenskunst. Bewust omgaan met mogelijkheden die je als mens hebt en de vermogens om deze te ontplooien. De benadering van Voorland betekent ook gebruik maken van een belangrijk inzicht uit de sociologie: de werkelijkheid is niet de optelsom van keuzes en handelingen die de bedoeling zijn, maar de optelsom van onbedoelde gevolgen. Of te wel: bezint eer gij begint.
Bronnen:
Reekers, Martin (2021)Een sleutel naar het Walhalla -Openingen voor een mooie pensioenbeleving.
Cornelis, Arnold (1985) Logica van het gevoel -filosofie van de stabiliteitslagen in de cultuur als nesteling der emoties